Ocena ryzyka zawodowego – ORZ jest jednym z najczęściej wymienianych dokumentów z całego arsenału wymaganych przepisami BHP, a fraza „ryzyko zawodowe” w kręgach BHP odmieniana jest przez wszystkie przypadki. Powodem tego całego zamieszania jest obowiązek sporządzenia wspomnianego już dokumentu nałożony na pracodawców w Kodeksie pracy.
W tym miejscu zaczynają się schody, bo niestety wciąż wiele pracodawców i o zgrozo, pracowników służb BHP taktuje ORZ jako zło konieczne, posuwając się niejednokrotnie do kupowania gotowych kart, żeby tylko „odhaczyć” kolejny dokument z listy. W porządku, mamy zgodność z przepisami prawa, bo dokument jest? Jest! Jednak czy będzie miał dużą wartość, tu już odpowiedź nie jest tak optymistyczna i jednoznaczna.
Dlatego w tym wpisie będę chciał przedstawić wartość jaką przyniesie poświęcenie czasu i energii (tak, niestety nie jest to „praca na jedno popołudnie”) na opracowanie dedykowanej dla danej firmy oceny ryzyka zawodowego i najbardziej optymalnie przebrnąć przez ten proces.
Zanim zaczniesz …
Zbierz najważniejsze informacje o:
- technologii stosowanych na ocenianych stanowiskach pracy – czynnościach wykonywanych na stanowisku pracy, stosowanych tam materiałach, maszynach i urządzeniach;
- procedurach i organizacji pracy, kooperacji lub interakcji pomiędzy poszczególnymi pracownikami pracującym w jednym obszarze;
- zagrożeniach i ryzykach, które zostały wcześniej rozpoznane, oraz związków pomiędzy zagrożeniem a jego następstwami;
Przykładowymi źródłami wymienionych wyżej informacji mogą być:
- obserwacja czynności wykonywanych podczas pracy – spędź dużo czasu przy stanowisku pracy, robiąc notatki, zdjęcia, nagrywaj filmy;
- wywiady z pracownikami i osobami bezpośrednio kierującymi ich pracą – pamiętaj, że nikt nie wie więcej o stanowisku pracy niż sam pracownik, rozmowa z nim może być kopalnią wiedzy, niestety często też o negatywnych praktykach;
- dane dotyczące wypadków przy pracy, a także innych zdarzeń powodujących straty;
- instrukcje technologiczne, eksploatacyjne, dtr, procedury dotyczące bhp;
- wykazy niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych, stosowanych przez oraz ich karty charakterystyk;
- dane uzyskiwane z pomiarów czynników (ocen) środowiska pracy;
- okresowe kontrole i analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy;
- dokumenty kontroli zewnętrznych;
Określenie obszaru – Etap Pierwszy
Na tym etapie powinieneś określić:
- miejsce wykonywania prac, obszary, w których pracownik może się znaleźć w trakcie pracy, (pomieszczenia, budynki, teren poza obiektami budowlanymi;
- rodzaje wykonywanych prac;
- osoby, stanowiska dla których dokonywana będzie ocena ryzyka zawodowego;
Szukaj zagrożeń – Etap drugi
- Niebezpieczne i szkodliwe czynniki fizyczne występujące w środowisku pracy:
- czynniki materialnego środowiska pracy (oświetlenie, hałas, mikroklimat itd.);
- czynniki urazowe (ruchome części maszyn, ostre i/lub wirujące elementy, spadające przedmioty itd.);
- czynniki związane ze zjawiskiem elektryczności (w tym elektrostatyczności);
- Niebezpieczne i szkodliwe czynniki chemiczne występujące w środowisku pracy (toksyczne, drażniące, rakotwórcze itd.);
- Niebezpieczne i szkodliwe czynniki biologiczne występujące w środowisku pracy;
- Niebezpieczne i szkodliwe czynniki psychofizyczne występujące w środowisku pracy;
Przeanalizuj jakie nieprawidłowości mogą być przyczyną uaktywnienie się zagrożenia – Etap trzeci
Na tym etapie sprawdź stan faktyczny procesów pracy w zakresie technicznych i organizacyjnych środków dla zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy i porównaj z wymaganiami stawianymi przez przepisy BHP, normy, dokumentacje techniczne i technologiczne, przyjęte procedury oraz przez wiedzę, kształtującą zasady bezpiecznej i higienicznej pracy.
Pamiętaj, że ten etap jest jednym z ważniejszych kroków w całym procesie ORZ. Prawidłowo i wyczerpująco dokonanie analizy przyczyn aktywacji zagrożenia, będzie nieocenionym źródłem informacji dla podjęcia ewentualnych działań korygujących (działań eliminujących lub ograniczających zagrożenia).
Tutaj dobrą praktyką jest rozpatrywanie każdego stanowiska pracy oddzielnie, ponieważ nawet na „tych samych” stanowiskach, gdzie pracownicy wykonują podobne czynności, ale które są zlokalizowane w innych częściach hali mogą występować róże czynniki aktywacji, spowodowane np. wpływem innych procesów itd.
Szacowanie ryzyka – Etap czwarty
Po dokonaniu identyfikacji zagrożeń i przyczyn ich aktywacji należy oszacować ryzyko zawodowe związane z każdym z istotnych zagrożeń.
W tym celu należy określić i rozważyć:
- kto może ponieść szkodę;
- sposób w jaki dochodzi do narażenia;
- częstotliwość i czas narażenia;
- możliwe zdarzenia (wypadek, choroba) w wyniku narażenia, i ich przewidywaną częstotliwość (prawdopodobieństwo);
- skutki zdarzenia;
- prawdopodobieństwo wystąpienia następstw narażenia.
Wartościowanie ryzyka zawodowego – Etap piąty
Jest ostatnim etapem oceny ryzyka zawodowego, a polega na wyznaczeniu poziomu ryzyka i jego dopuszczalności i/lub warunków czasowej akceptowalności ryzyka.
Działania korygujące
Po zakończeniu etapu piątego należy określić działania korygujące i nadać priorytet tym określonych dla zagrożeń określonych najwyższym poziomem ryzyka. Na tym etapie bezcenne będą spostrzeżenia i wynik analizy z etapu trzeciego, gdzie mamy wylistowane przyczyny aktywacji zidentyfikowanych zagrożeń, co będzie podnosiło skuteczność podejmowanych przez nas działań korygujących.
Ogólne zasady ograniczania zagrożeń w środowisku pracy:
- eliminacja źródeł niebezpiecznych i szkodliwych czynników:
- zmiana technologii na nie powodującą powstawania zagrożeń
- zmiana urządzeń itd.
- eliminacja obecności człowieka:
- automatyzacja procesów
- całkowita hermetyzacja procesów
- sygnalizowanie stanów zagrożenia
- uniemożliwienie wejścia człowieka w strefę zagrożenia poprzez zastosowanie rozwiązań technicznych
- ograniczenie zagrożenie poprzez bariery skierowane na źródło zagrożenia:
- stosowanie odpowiednich kubatur budynków, pomieszczeń
- wyposażenie budynków i pomieszczeń pracy oraz ich elementów w urządzenia i instalacje z nimi związane ograniczające zagrożenia związane ze stosowaniem określonej technologii (wentylacja mechaniczna ogólna, klimatyzacja, pokrycie ścian podłóg itp.)
- izolacja pomieszczeń w których występują zagrożenia w związku z prowadzoną technologią od pozostałych pomieszczeń
- stosowanie środków ochrony zbiorowej (osłony, ekrany, izolacje, wentylacja mechaniczna miejscowa itp.)
- zapewnienie pomieszczeń, urządzeń i środków higieniczno – sanitarnych.
- bariery skierowane na człowieka
- stosowanie środków ochrony indywidualnej
- stosowanie odzieży i obuwia roboczego
- działania organizacyjne
- szkolenia bhp
- profilaktyczne badania lekarskie, w tym stosowanie się do zaleceń lekarza sprawującego profilaktyczną ochronę nad zdrowiem pracowników
- kwalifikacje zawodowe
- działania organizacyjne w procesie pracy (instrukcje, nadzór, stosowanie przerw w pracy, rotacja, ograniczenie liczby narażonych)
- informacja o ryzyku zawodowym
- przestrzeganie przepisów w zakresie ograniczeń w zatrudnianiu kobiet przy pracach im wzbronionych
- przestrzeganie przepisów w zakresie ograniczeń w zatrudnianiu młodocianych przy pracach im wzbronionych
Podsumowanie
Po tak przeprowadzonym procesie ORZ otrzymujemy dokument, który nie tylko zapewnia nam wypełnienie wymagań prawnych ale również, a może przede wszystkim stanowi dla nas ogromną wartość merytoryczną. Mamy „uszyty” na własną miarę dokument, który stanowi dla nas punkt wyjścia w realnym i systemowym podnoszeniu poziomu bezpieczeństwa w firmie i redukować ilość zdarzeń niepożądanych. Dzięki tak zaprojektowanemu procesowi ORZ możemy formułować dedykowane i adekwatne dla naszej firmy długo i krótkoterminowe cele BHP i koordynować ich realizację.