Rozporządzenie w sprawie maszyn 2023/1230/UE

Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE

Dyrektywa maszynowa to znaczący akt prawny Unii Europejskiej, mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa użytkownikom maszyn poprzez projektowanie maszyn z założenia bezpiecznych oraz zapewniając ich właściwe instalowanie i konserwację. Wprowadzona w 2006 roku dyrektywa 2006/42/WE wyznaczyła szereg wymagań, które muszą spełniać maszyny, aby mogły być legalnie wprowadzane do obrotu na terenie UE.

Rozporządzenie w sprawie maszyn 2023/1230/UE

Jednak doświadczenia związane ze stosowaniem dyrektywy maszynowej 2006/42/WE wykazały niedociągnięcia szczególnie w obszarze procedur oceny zgodności. Dlatego 14 czerwca 2023 wydane zostało Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1230 w sprawie maszyn oraz w sprawie uchylenia dyrektywy 2006/42/WE i dyrektywy Rady 73/361/EWG.

Poprzez zastąpienie dyrektywy maszynowej rozporządzeniem w sprawie maszyn możliwe będzie uniknięcie jego rozbieżnego wdrażania przez państwa członkowskie, a zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i procedury oceny zgodności będą jednolite w całej Unii. Rozporządzenie to zacznie obowiązywać od dnia 14 stycznia 2027 (poza kilkoma artykułami – zob. art. 54), wtedy też obecnie obowiązująca dyrektywa maszynowa 2006/42/WE straci moc.

Zakres Rozporządzenia w sprawie maszyn 2023/1230/UE

Rozporządzenie 2023/1230/UE obejmuje swoim zakresem maszyny ale także produkty z nimi powiązane takie jak wyposażenie wymienne, elementy bezpieczeństwa, osprzęt do podnoszenia, łańcuchy, liny, pasy i odłączalne urządzenia do mechanicznego przenoszenia napędu. Rozporządzenie ma również zastosowanie do maszyn nieukończonych.

Z kolei z zakresu rozporządzenia wyjęte są np. maszyny lub produkty powiązane zaprojektowane do specjalnego zastosowania w wojsku czy policji, broń, w tym broń palna czy produkty lotnicze oraz ciągniki rolnicze (art. 3 ust. 2).

Zasadnicze wymagania bezpieczeństwa

Rozporządzenie 2023/1230/UE określa szereg zasadniczych wymagań bezpieczeństwa dotyczących projektowania i wytwarzania maszyn. Wymagania te obejmują m.in.:

• Układy sterowania:
  • Bezpieczeństwo i niezawodność układów sterowania, które muszą być tak zaprojektowane i wytwarzane, aby zapobiec sytuacji zagrożenia;
  • Elementy sterownicze – wyraźnie widoczne, rozpoznawalne i rozmieszczone w sposób zapewniający bezpieczną obsługę oraz odporne na działanie dających się do przewidzenia znacznych sił (np. wyłącznik awaryjny);
  • Uruchamianie i zatrzymywanie (w tym zatrzymanie normalne i awaryjne);
• Ochronę przed zagrożeniami mechanicznymi: maszyny muszą być zaprojektowane w taki sposób, aby chronić użytkowników przed zagrożeniami, powodowanymi np. utratą stateczności, ruchomymi elementami (w tym przeniesienia napędu);
• Właściwości osłon i urządzeń ochronnych;
• Ochronę przed zagrożeniami elektrycznymi: maszyny muszą być wyposażone w sposób zapobiegający lub umożliwiający zapobieganie wszelkim zagrożeniom o charakterze elektrycznym;
• Ochronę przed zagrożeniami pożarowymi i wybuchowymi: maszyny muszą być zaprojektowane w taki sposób, aby uniknąć ryzyka pożaru / wybuchu spowodowanego przez samą maszynę bądź ciecze, pyły, opary albo inne substancje wytwarzane lub używane podczas eksploatacji;
• Ochronę przed zagrożeniami emitowanymi przez maszyny: maszyny muszą być tak zaprojektowane aby ograniczać do minimum emisje hałasu, wytwarzanie drgań i eliminować lub ograniczyć niepożądaną emisję promieniowania do poziomu, w którym nie będzie miała niekorzystnego wpływu na człowieka;

Obowiązki producenta

Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia 2023/1230/UE producent maszyny ma szereg obowiązków, do których w szczególności należą:

• Zapewnienie, że wyprodukowane przez niego maszyny zostały zaprojektowane i wytworzone zgodnie z mającymi zastosowanie zasadniczymi wymaganiami w zakresie bezpieczeństwa – załącznik III rozporządzenia;
• Sporządzenie dokumentacji technicznej – zgodnie z załącznikiem IV, część A rozporządzenia, w tym m.in:
  • Opis maszyny i jej zamierzonego działania;
  • Dokumentację oceny ryzyka zwierającą wykaz zasadniczych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i opis środków ochronnych wdrożonych w celu zapewnienia spełnienia każdego wymagania zasadniczego;
  • Projekt i rysunki wykonawcze (oraz opisy niezbędne do ich zrozumienia);
  • Odniesienia do norm zharmonizowanych;
  • Egzemplarz instrukcji obsługi;
  • Kopię deklaracji zgodności UE;
• Przeprowadzenie oceny zgodności, lub zlecenie jej przeprowadzenia – zgodnie z art. 25 rozporządzenia;
• Sporządzenie deklaracji zgodności UE (zgodnie z art. 21) i oznakowanie maszyny znakiem CE (zgodnie z art. 24) – jeżeli procedura oceny zgodności wykazała, że maszyna spełnia zasadnicze wymagania bezpieczeństwa.
• Dołączenie do maszyn instrukcji obsługi, określającej jasno model produktu do którego się odnosi. Instrukcja, pod kilkoma warunkami, może być dostarczona w formie cyfrowej, choć na żądanie użytkownika, wyrażonego w momencie zakupu maszyny, producent ma obowiązek dostarczenie jej w wersji papierowej, bezpłatnie, w ciągu miesiąca.
• Dołączenie do maszyny deklaracji zgodności UE lub alternatywnie podanie możliwości uzyskania dostępu online do deklaracji zgodności;

Procedury oceny zgodności

Producent (lub osoba dokonująca istotnej modyfikacji w maszynie) ma obowiązek przeprowadzić jedną z procedur oceny zgodności:

• W przypadku gdy kategoria maszyny znajduje się w załączniku I, część A, stosuje jedną z nw. procedur:
• W przypadku gdy kategoria maszyny znajduje się w załączniku I, część B, stosuje się jedną z nw. procedur:
  • Wewnętrzna kontrola produkcji (moduł A) – załącznik VI;
  • Badanie typu UE (moduł B) – załącznik VII, po którym następuje badanie zgodności z typem w oparciu o wewnętrzną kontrolę produkcji (moduł C) – załącznik VIII;
  • Ocena zgodności w oparciu o pełne zapewnienie jakości (moduł H) – załącznik IX;
  • Ocena zgodności w oparciu o weryfikację jednostkową (moduł G) – załącznik X;
• W przypadku gdy kategoria maszyny nie znajduje się w załączniku I stosuje procedurę wewnętrznej kontroli produkcji (moduł A) – załącznik VI. 

Wewnętrzna kontrola produkcji

Procedura oceny zgodności, w ramach której wypalenia obowiązki związane z dokumentacją techniczną, produkcją i oznakowaniem CE i deklaracją zgodności  UE oraz zapewnia i deklaruje na swoją wyłączną odpowiedzialność, że dana maszyna spełniają wymagania rozporządzenia 2023/1230/UE.

Badanie typu UE

Część procedury oceny zgodności w ramach której jednostka notyfikowana bada projekt maszyny oraz weryfikuje i poświadcza, że projekt techniczny maszyny spełnia wymagania rozporządzenia 2023/1230/UE.

Zgodność z typem w oparciu o wewnętrzną kontrolę produkcji

Część procedury oceny zgodności w ramach której producent wypalenia obowiązki dotyczące produkcji i oznakowania CE i deklaracji zgodności UE oraz zapewnia i deklaruje na swoją wyłączną odpowiedzialność, że maszyna jest zgodna z typem opisanym w certyfikacie badania typu UE i spełnia wymagania rozporządzenia 2023/1230/UE.

Zgodność oparta na pełnym zapewnieniu jakości

Procedura oceny zgodności w ramach której producent wywiązuje się ze zobowiązań dotyczących produkcji (opartej na zatwierdzonym systemie jakości) oraz oznakowania CE i deklaracji zgodności UE oraz zapewnia i deklaruje na swoją wyłączną odpowiedzialność, że dana maszyna spełniają wymagania rozporządzenia 2023/1230/UE.

Zgodność w oparciu o weryfikację jednostkową

Procedura oceny zgodności, w ramach której producent wywiązuje się z zobowiązań dotyczących z dokumentacji technicznej, produkcji, oznakowania CE i deklaracji zgodności UE oraz zapewnia i deklaruje, na swoją wyłączną odpowiedzialność, że maszyna, która podlega weryfikacji, spełnia zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa.

Dodatkowe informacje

• Strona internetowa EUR-lex: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32006L0042

Podsumowanie

Sektor maszynowy jest ważną gałęzią przemysłu inżynieryjnego. Celem dyrektywy maszynowej 2006/42/WE czy zmieniającego ją rozporządzenia w sprawie maszyn 2023/1230/UE jest  zapewnienie bezpieczeństwa użytkownikom maszyn. Producenci maszyn powinni dokładnie zapoznać się z zasadniczymi wymaganiami w zakresie bezpieczeństwa maszyn i wdrożyć odpowiednie procedury oceny zgodności, aby upewnić się, że ich produkty spełniają wszystkie wymagania stawiane przez przepisy.

Uwaga: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. W przypadku pytań dotyczących dyrektywy rozporządzenia zachęcamy do kontaktu i zapoznania się z naszą ofertą dotyczącą bezpieczeństwa maszyn. 

Salutat – Razem budujemy bezpieczną przyszłość.